Şapka Yasası’nın Karanlık Yüzü:
“Darağacından Kurtulmak İçin Şapka Satın Al” Reklamı, 1930’un Türkiye’sini Anlatıyor!
Cumhuriyet’in ilk yıllarında çıkarılan Şapka İnkılabı yalnızca bir kılık kıyafet düzenlemesi olarak değil, aynı zamanda bir hayatta kalma meselesi olarak halkın karşısına çıkmıştı. Bunun en çarpıcı örneği ise 1930 yılına ait bir gazetede yer alan, bugün bakıldığında insanın içini sızlatan şu ilan:
“Darağacında can vermekten kurtulmak için şapka satın al! Efendiler!!!”
Bu ilan, devlet eliyle zorunlu hale getirilen şapkanın, vatandaş için ne kadar yaşamla ölüm arasındaki ince çizgiye dönüştüğünü açıkça gözler önüne seriyor.
Siyasi Baskının Gölgesinde Ticaret
O günlerde şapka giymeyenlerin idamla yargılandığı, darağaçlarına gönderildiği bir ortamda, bazı ticaret erbabı için bu durum fırsata dönüştü. Şapka satıcıları, “ölmemek için şapka al” sloganını pazarlama taktiğine çevirdi. İnsanların özgürlüğü, inancı ve hayatı, ticari bir ürünün reklamına indirgenecek kadar değersizleştirildi.
Cumhuriyet Dönemi’nin Karanlık Reklamı
İlanda, dönemin en büyük mağazalarından *“Cumhuriyet Böyük Şapka Mağazası”*nın ismi geçiyor. “Formaları bozulmaz, renkleri solmaz” ifadeleriyle ürünün kalitesi öne çıkarılıyor ama esas mesaj çok daha vahim:
Şapka giymeyen darağaçlarına gider, şapka alan kurtulur!
Bugünden Bakıldığında
Bu ilan, bir dönemin toplumsal travmasını ve dayatmacı anlayışını bütün çıplaklığıyla yansıtıyor. İnsanların inançlarının, geleneklerinin ve özgürlüklerinin zorla şekillendirilip, bir ticari malzeme haline getirildiği bir tablo…
Tarih sayfalarında unutulmaya çalışılsa da, 1930’da atılan bu ilan, bize şu soruyu sormadan edemiyor:
“Gerçekten modernleşiyor muyduk, yoksa darağaçları gölgesinde yaşamaya mı zorlanıyorduk?”