Musul 1118 yılından itibaren bir Selçuklu toprağı ve 1517’den itibaren de bir Osmanlı vilayetidir. Birinci Dünya Savaşı sona erdikten sonra Mondros Mütarekesi’nin 7. maddesi bahane edilerek İngilizler tarafından işgal edilmiştir. İngilizler ve Türkler arasında ki silahlı mücadeleyle çözümlenemeyen bu sorun, Lozan Konferansında ele alınmış, ancak Musul konusu bu konferansta da büyük tartışmalara neden olmasına rağmen, Musul’un statüsü kesin olarak belirlenememiştir. bunun üzerine Musul Vilayeti İngilizlerin baskısı sonucu 1926 yılında yapılan Ankara Antlaşması’yla İngiliz mandasındaki Irak’a bırakılmıştır.
Helvetica;background:#F8F8F8;font-weight:normal;mso-bidi-font-weight:bold">
Helvetica;background:#F8F8F8">Mondros Mütarekesi’nin
"Arial TUR""> 7. maddesi;
"Arial TUR"">İtilaf Devletleri, güvenliklerini tehdit edecek bir durumun ortaya çıkması halinde herhangi bir stratejik yeri işgal etme hakkına sahip olacaktır.
Helvetica;background:#F8F8F8">Türkiye Cumhuriyeti Hükûmeti Musul’u İngilizlere bırakmamak için ünlü İngiliz oyun ve taktiklerine karşı koymaya çalışmış; ancak sonuçta bölgeyi 1926 yılında yapılan Ankara Antlaşması’yla İngiliz mandasındaki Irak’a bırakmak zorunda kalmıştır. Türkiye Cumhuriyeti’nin bölgeyi, İngilizlere bırakmaktan başka bir seçeneğinin o gün için pek mümkün olmadığı görülmüştür. Zaten bölge kısa bir süre sonra İngilizlerin de
Helvetica;background:#F8F8F8">hakimiyetinden çıkmış bağımsız Irak`ın egemenliğine geçmiştir.
Helvetica;background:#F8F8F8">
Helvetica;background:#F8F8F8">Şeyh Said İsyanı da Kerkük ve Musul`un Irak`a bırakılmasında büyük etken olmuştur. Bu isyanın çıkmasında bölgedeki tüm dilleri çok iyi bilen İngiliz ajanı Levrens büyük rol oynamıştır.
Helvetica;background:#F8F8F8">
Musul ve Kerkük, Türkiye`nin kuruluşunda Misak-i Milli sınırları içindeydi. Mustafa Kemal Atatürk Musul vilayeti ve Misak-i Milli sınırları tarifini 1923 yılında yaptığı konuşmada şöyle vermişti;
"Bu hudut İskenderun körfezinin güneyinden, Antakya`dan, Halep ile Katma istasyonu arasında Carablus köprüsünün güneyinde Fırat nehrine ulaşır. Oradan Deyrizor`a iner, oradan doğuya uzatılarak Musul, Kerkük ve Süleymaniye`yi içine alır." ve ayrıca "bu hudut ordumuz tarafından silahla müdafaa olunduğu gibi aynı zamanda Türk ve Kürt unsurlarıyla meskun vatan parçasıdır" diye konuşmuştur. Bunun üzerine Kerkük ve Musul 93 yıldır hem Türklerde hem Kürtlerde büyük bir hassasiyet ve büyük bir sevda konusu olmuştur.
Arial">Ankara Antlaşması Üçüncü Fasıl: Genel Hükümler
Arial">Madde 14;
Arial">
mso-bidi-font-family:Arial">Her iki ülke arasında ortak çıkarlar sahasını genişletmek maksadıyla, Irak Hükümeti bu antlaşmanın yürürlüğe konulması gününden itibaren 25 sene müddetle, 14 Mart 1925 tarihli İmtiyaz Mukavelenamesi`nin 30. maddesi mucibince "Türkish Petrole um Kumpanyası"ndan, petrol ihraç edebilecek olan şirketlerden veya şahıslardan, teşkil edilecek olan muavin şirketlerden sağlanan gelirlerin %10`unu Türkiye Hükümeti`ne ödeyecektir.
Arial">
5 Haziran 1926 tarihinde Ankara Antlaşması İmzalandı. Antlaşmanın özetlenmiş 3 maddesi;
Arial">- Musul Vilayeti Irak`a ait olacaktır.
Arial">- Türkiye ve Irak arasında ateşkes hattını belirleyen Brüksel hattı sınır olarak kabul edilecektir.
Arial">- Irak Musul`dan elde ettiği petrol gelirinin %10`unu 25 yıllık süre için Türkiye`ye verecektir.
Sonuç olarak Irak`ın
Toprak Bütünlüğü Bozulursa TÜRKİYE Kerkük ve Musul`a Girebilir.
Misak-ı Milli sınırları içinde kalan Kerkük ve Musul, 1926 yılında yapılan Ankara anlaşması ile birlikte toprak bütünlüğü sağlanması şartıyla terk edilmiştir. Irak`ın toprak bütünlüğü esas alınarak yapılan İstanbul anlaşmasına göre, bugün bölünmüş yapısı ve bölgenin illegal örgütlerin kontrolüne geçmesi Türkiye`nin haklarını gündeme getirmiştir. Buna göre, otorite boşluğundan kaynaklanan kaos ortamı, Türkiye`nin Kerkük ve Musul`a girebilmesi için uluslar arası hukukta meşru zemini hazırlıyor. Yani Türkiye eğer isterse, Kerkük ve Musul`daki haklarını gündeme getirerek bu iki şehri kontrol altına alabilir.
| ||||||||||||
Fadlı DOĞAN
