Fuat Tekin, yazılı yaptığı açıklamasında, sosyal güvenlik sisteminin vatandaşlara hayatları boyunca sağlık hizmeti vermeyi, asgari bir gelir düzeyi sağlamayı ve kişileri mesleki, fizyolojik ve sosyo-ekonomik nitelikteki risklere karşı korumayı ve bu risklerden doğan zararları gidermeyi amaçlayan sistem olduğunu tanımladı.
Türkiye'de sosyal güvenlik, anayasal bir hak olarak Anayasanın 60. maddesinde yer alan, 'herkes, sosyal güvenlik hakkına sahiptir. Devlet, bu güvenliği sağlayacak gerekli tedbirleri alır ve teşkilatı kurar' hükmü ile güvence altına alındığını anımsatan Tekin, şunları kaydetti:
"Çalışanların sosyal güvenlik sistemine dahil olmaları hak ve aynı zamanda bir yükümlülüktür. Çalışmaya başlayan herkes kanunen mutlaka sosyal güvenlik sistemine dahil olmak zorundadır. Çalışanlar kanunen bu hakkın yerine getirilip getirilmediğini işverenden isteme ve yerine getirilmediği takdirde yasal yollara başvurma haklarına sahiptir. İşverenler açısından da; gerek kendisini gerekse yanında çalıştırdığı kişileri sosyal güvenlik kurumuna bildirmek zorundadır.
Kayıt dışı istihdama neden olan birçok etkenden bir tanesi de çalışanların ve işverenlerin sosyal güvenlik mevzuatından kaynaklanan hak ve yükümlülüklerini yeterince bilmemeleri ve sosyal güvenliğin önemi konusunda yeterli bilinç seviyesine sahip olmamalarıdır. Bu nedenle, Sosyal Güvenlik Kurumu olarak, rehberlik anlayışını esas alan bir yöntem ile kayıtlı istihdamı teşvik etmeye çalışmaktayız. Kurumun denetim ile temel amacı da, işverenlere idari para cezası vererek gelirlerini artırmak değildir. Kurum, esas olarak işverenleri sosyal güvenlik mevzuatı ile ilgili yükümlülükleri konusunda bilgilendirerek, mevzuatın uygulanması aşamasındaki sorunları en aza indirmeye çalışmaktadır."
Tekin, çeşitli dönemlerde belirlenen işyerleri, sendikalar, ilgili diğer STK'lar, basın-yayın kuruluşları rehberlik amacıyla ziyaret edilmekte veya bu gruplar aracılığıyla kamuoyuna yönelik çeşitli bilgilendirme ve bilinçlendirme faaliyetleri gerçekleştirildiğini belirterek, "Bu faaliyetlerde işverenlere veya çalışanlara sosyal güveliğin önemi, kayıt dışı istihdamın olumsuz sonuçları, sosyal güvenlik hak ve yükümlülükleri, uygulanmakta olan sigorta primi teşvikleri, yapılandırma gibi konulara ilişkin bilgilerin verilmesi amaçlanmaktadır. Kayıt dışı istihdam, çalışanların Sosyal Güvenlik Kurumuna hiç bildirilmemesi ya da çalışma gün veya ücretlerinin eksik bildirilmesidir. Yani sigortasız işçi çalıştırma durumunda olduğu gibi, çalışma sürelerinin veya ödenen ücretlerin eksik bildirilmesi de kayıt dışı istihdam olarak değerlendirilmektedir."dedi.
-"ÇALIŞANLARIN SİGORTALI ÇALIŞTIRILMALI ZORUNLULUKTUR"
Çalışanların sigortalı olarak çalıştırılmaları anayasal bir hak olmakla birlikte aynı zamanda hem çalışanlar hem de işverenler açısından bir zorunluluk olduğunu vurgulayan Tekin, şöyle ifade etti:
"Yani işverenlerin çalışanlarını sigortasız olarak çalıştırma hakları olmadığı gibi çalışan kişilerin de sigortasız çalışmak veya sigortasız çalışmayı istemek gibi bir hakları söz konusu değildir. Bu şekilde çalışmayı isteyen kişilerin sigortasız çalıştırıldığının tespiti halinde işverenlere yönelik yaptırmalar uygulanmakta, işverenler kendilerince kötü niyetli olmamalarına rağmen mağdur olabilmektedir. Özellikle emekli aylığı alan, dul veya yetim aylığı alan, sosyal yardım alan veya bakmakla yükümlü konumunda olan bazı kişilerin sigortasız çalışma konusunda daha istekli oldukları bilinmektedir. Bu kimselerin sigortasız çalışma konusundaki talepleri karşısında işverenlerin yasal yükümlülüklerini yerine getirme bilinciyle ve tespiti halinde mağduriyet yaşamama amacıyla gereken dikkati göstermeleri gerekmektedir. Kayıt dışı istihdamın toplumun sosyal ve ekonomik değerleri üzerinde birçok olumsuz etkisi bulunmaktadır. Kayıt dışı istihdam, hem çalışanlar ve işverenler hem de devlet açısından birçok olumsuz etkiye yol açmaktadır."
-İŞ VEREN, İŞ KAZALARINDA NE YAPMALI?
İşçinin iş kazası geçirmesi halinde derhal kolluk kuvvetlerine ve kazadan sonraki 3 işgünü içinde SGK' ya bildirmesi gerektiği belirten Fuat Tekin,"Bu bildirimin yapılmaması durumunda işyerinin tehlike sınıfına göre yaklaşık 11 bin 425 TL’ye kadar (2019 yılı için) idari para cezasıyla karışılabilirsiniz. Ayrıca sigortalıya Kurumun yapmış olduğu masrafların (sağlık yardımları ve sigortalıya veya yakınlarına yapılan ödemeler) tarafınıza rücu edilmesi söz konusu olabilir."dedi.
-YABANCI UYRUKLU BİRİNİ NASIL ÇALIŞTIRABİLİRİM?
Tekin, çalıştırılacak kişinin yabancı uyruklu olması dahilinde önceden çalışma izni alması gerektiği belirterek, "Çalışma izni başvurunuzu https://ecalismaizni.ailevecalisma.gov.tr/#/eizin web adresinden yapabilirsiniz. Çalışma izni olmadan yabancı işçi çalıştırılması durumunda 8 bin 821 TL’ye kadar (2019 yılı için) idari para cezası uygulanır."dedi.
-İŞVERENİN KURUMA VERMESİ GEREKEN BELGELER VE ZAMANI
İşveren olarak, işyerinin en geç işçi çalıştırmaya başlanılan gün, işyeri bildirgesi ile çalıştırılan işçiyi ise en geç çalıştırmaya başladığı tarihten 1 gün önce sigortalı yapılması gerektiği ifade eden Tekin, "İşe giriş bildirgesi ile çalıştırdığınız sigortalının işten ayrılması halinde en geç 10 gün içinde sigortalı işten ayrılış bildirgesi ile ay içinde çalıştırdığınız sigortalıların prime esas kazançlarını (brüt cretlerini), çalıştıkları gün sayılarını ve mesleklerini de içeren bilgilerini izleyen ayın 23’üne kadar aylık prim ve hizmet belgesi ile, SGK'ya bildirmelisiniz. SGK’ ya bildirdiğiniz işçilerinize ait sosyal güvenlik primlerini ise takip eden ayın sonuna kadar ödemeniz gerekmektedir."diye kaydetti.
Tekin, öte yandan prim ödemelerini kurumun anlaşmalı olduğu bankalar aracılığıyla veya kredi kartı ile yapabildiği vurguladı.
-İŞVERENLERİN YARARLANABİLECEĞİ TEŞVİK
Türkiye'de işverenlerin üzerindeki mali yükleri azaltarak kayıtlı istihdamı artırmak amacıyla 17 farklı sigorta primi teşviki uygulandığının altını çizen Tekin, "Bu teşvikler neticesinde, sosyal güvenlik primlerinin önemli bir kısmı devlet tarafından karşılanabilmektedir."dedi.
-KAYIT DIŞI İSTİHDAMDA UYGULANAN YAPTIRIM
Fuat Tekin, kayıt dışı istihdamın çalışanların SGK'ya hiç bildirilmemesi veya çalışma sürelerinin ya da ücretlerinin eksik bildirilmesi olarak tanımlayarak, şunları ifade etti:
"İşyerinizde kayıt dışı istihdam tespiti halinde; yüksek idari para cezaları ile karşılaşırsınız. İş kazası durumunda adli ve ağır idari sorumluluklar doğar. Teşvik, hibe ve kredilerden yararlanamazsınız. Yapılan tespitlerde;
bir işçinin 1 gün dahi sigortasız çalıştırılması durumunda 2 asgari ücret,
bu süre 1 ay ise 4 asgari ücret, 6 ay ise 14 asgari ücret, 1 yıl ise 26 asgari ücret,
tutarında idari para cezası uygulanır. Ayrıca bu çalışmalara ait primler gecikme cezası ve faiziyle birlikte tahsil edilir.Sigortasız işçi çalıştırmak, sigortalı çalıştırmaktan çok daha maliyetli ve risklidir. Bir işçiyi 6 ay boyunca sigortasız çalıştırmanın maliyeti ödeyeceğiniz primin yaklaşık 10 katıdır. Ayrıca sigortasız işçinin kaza geçirip çalışamaz duruma gelmesi ya da ölmesi halinde sigortalıya ve yakınlarına yapılacak tüm giderler sizden talep edilir. Sigortasız işçi çalıştırmazsanız, primlerinizi düzenli öderseniz ve gerekli belgeleri SGK’ ya yasal süresi içinde verirseniz siz de sigorta prim teşviklerinden yararlanarak çok büyük maliyet avantajı sağlayabilirsiniz."
Türkiye çapında 5 ve daha fazla çalışanı bulunan işyerlerinin işçilerine yapacakları ücret ve her türlü ödemenin banka aracılığı ile gerçekleştirilmesi zorunlu olduğunu kaydeden Tekin, "Çalıştırdığınız işçilerin ücretlerinin eksik bildirilmesi durumu da kayıt dışı istihdam olarak değerlendirilmektedir. Bu durumda da yine sigortalı başına her ay için 2 asgari ücret tutarında ceza uygulanmaktadır. Çalıştırdığınız işçilerin meslek kodları, işyerinde fiilen yaptıkları işe uygun şekilde bildirilmelidir. Aksi durumda her sigortalı için 1 asgari ücret tutarında ceza ile karşılaşabilirsiniz."şeklinde ifade etti.
-SGK'LI ÇALIŞMAK SOSYAL YARDIM ALMAYA ENGEL DEĞİL
SGK Adıyaman İl Müdürü Fuat Tekin,sigortalı çalışanların sosyal yardım almaya engel teşkil etmediğine işaret ederek, şunları kaydetti:
" Hane içinde kişi başına düşen geliriniz aylık net asgari ücretin 1/3’ünden az ise (2019 Ocak-Aralık dönemi için 609,67-TL) sigortalı çalışmaya devam ederek de bahsedilen yardımlardan faydalanabilirsiniz; gıda Yardımı, aşevi yardımı, yakacak yardımı, eğitim ve giyim yardımları özel amaçlı ve diğer aile yardımları, kronik hastalara elektrik tüketimi yardımı, çoklu doğum yardımı."
-SİGORTASI ÇALIŞMANIN OLUMSUZ SONUÇLARI
Sigortasız çalışmanın doğuracağı sonuçlara değinen Tekin, şöyle devam etti:
"İşçiler açısından sigortasız çalışma, iş kazası, meslek hastalığı veya analık durumlarında hak ve yardımlardan faydalanamamasına, sağlık yardımlarından faydalanamamasına,uzun vadede emekli olamamasına ve ölüm halinde eş ve çocuklara aylık bağlanamamasına,işsizlik ödeneği ve kıdem tazminatı gibi haklardan faydalanamamasına, sebep olur. Devlet açısından sigortasız çalışma da ise; her şeyden önce prim kaybına, sosyal güvenlik açıklarını artırmasına, gelecek nesillerin sosyal güvenlik sisteminden kaynaklanan yükleri taşımak zorunda kalmalarına ve sistemden yeterli düzeyde faydalanamamalarına,
gelir dağılımında adaletsizliklere, sebep olur."
-SOSYAL YARDIM ALANLARINA YÖNELİK UYGULAMA VE ŞARTLARI
Tekin, sosyal yardım bu günü, sigortalı çalışmak bu günü ve geleceği koruduğunu vurgulayarak, "Hane içinde kişi başına düşen geliriniz aylık net asgari ücretin 2/3’ünden (2019 Ocak-Aralık dönemi için 1.219,34-TL) az ise sigortalı çalışmaya devam ederek de kronik hastalara yönelik yardımlardan (Tüberküloz ve SSPE) faydalanabilirsiniz. Ailenizden dolayı bakmakla yükümlü olunan kişi olarak sağlık hizmetlerinden yararlanmıyorsanız ve İŞKUR tarafından düzenlenen meslek edindirme kurslarına ve işbaşı eğitim programlarına katıldıysanız, İŞKUR’un ödediği primle sağlık hizmetlerinden yararlanabilirsiniz. Ayrıca İŞKUR çalışabilir durumdaki sosyal yardım yararlanıcılarını çeşitli kurs, program ve işe yönlendirmektedir.
Yardım alırken İŞKUR’un yönlendirdiği işi, katılımcısı olmaya hak kazandığınız kursu ya da programı haklı bir neden olmaksızın 3 defa reddederseniz; eşi vefat etmiş kadınlara yapılan yardımınız, muhtaç asker ailelerine yönelik yardımınız,muhtaç asker çocuklarına yönelik yardımınız,
öksüz yetim çocuklara yönelik yardımınız kesilir."şeklinde kaydetti.
-SİGORTALI OLMANIN ÖNEMİ
Sigortalı olmanın önemine değinen Fuat Tekin, açıklamasını şöyle sürdürdü:
"Çalışırken iş kazası geçirebilirim, meslek hastalığına yakalanabilirim,iş yapamaz hale gelebilirim,yaşlanıp çalışamaz hale gelebilirim, dolayısıyla beklenmedik harcamalar yapmak zorunda kalabilirim.Sosyal güvenlik sistemi tüm bu risklere karşı sigortalı çalışan kişileri güvence altına alır. Sosyal güvenlik bir dayanışmadır ve bu sayede iş kazası geçirenlere meslek hastalığına yakalananlara gelir bağlanır, hastalanan kişilere geçici ödenek verilir, yaşlananlara emekli aylığı bağlanır, sigortalının geride kalan aile bireylerine ölüm aylığı bağlanır."
Sosyal yardımdan faydalanan kişilerin istihdamı teşvik yardımlarından da yararlanabileceğini vurgulayan Tekin, "Çalışmanız halinde sigorta primlerinizin işveren hissesinin tamamı bir yıl süre ile Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı tarafından karşılanır. İş görüşmesine gidebilmeniz için aynı yıl içinde 3 kere olmak üzere 40 - 100-TL arasında işe yönlendirme yardımı verilir.İşe başlamanız durumunda, aynı yıl içinde 1 defaya mahsus olmak üzere aylık brüt asgari ücretin 1/3’ü kadar tutar ( 2019 Ocak-Aralık dönemi için 852-TL) işe başlama yardımı verilir.Şartlı eğitim ve sağlık yardımlarından faydalanıyorsanız işe yerleşmeniz halinde 12 ay boyunca şartlı eğitim sağlık yardımı kesilmez."şeklinde ifade etti.
Kaynak : PHA
