Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu bünyesindeki Türk Tarih Kurumu (TTK), Erzurum Teknik Üniversitesi (ETÜ) ve Karadeniz Teknik Üniversitesi (KTÜ) iş birliğiyle düzenlenen “100. Yılında Erzurum Kongresi Uluslararası Sempozyumu" başladı.
TBMM Başkanı Mustafa Şentop, ETÜ Muammer Yaylalı Konferans Salonu’nda düzenlenen sempozyumun açılışında yaptığı konuşmada 100 yıl önce Karadeniz ve doğu illeri üzerinde yapılan işgal planlarına ve bu illerde sürdürülen istiklal mücadelesine değindi. Şentop, Anadolu’daki Türk varlığının iki sembol şehri olan Trabzon ve Erzurum’un Pontus ve Ermenistan dayatmalarına karşı dimdik ayakta durduğunu ve vatanın bölünmezliği konusunda birlikte hareket ettiklerini ifade etti. “Düşman istilasına karşı kenetlenen Trabzon ile Diyarbakır, Erzurum ile Bitlis, Van ile Elazığ ve Sivas birdir, bütündür ve aynı diriltici ruhun mücessem merkezleridir. Bu bakımdan bu şehirler ve milli merkezler arasında ihtilaf husule getirecek tavırlar içinde olmak ihanete kadar varacak bir ahmaklıktır. Bu şehirlerin birliğini pekiştirecek hareketler ise vatana hizmettir” ifadelerini kullandı.
Erzurum Kongresi’nde “Milli Mücadele’nin ancak milletin azim ve kararlılığı ile tahakkuk edebileceği”ne dair tavrın vurgulanmasının oldukça önemli olduğuna değinen Şentop, “Nitekim bu tavır, daha Amasya Tamimi’nde ortaya konmuş ve istiklal harekatının temeline milletin azmi ve iradesi yerleştirilmiştir” dedi.
Milli Mücadele’nin yalnızca bir direniş hareketi değil, aynı zamanda “milletin irade ve iştiraki ile başarıya ulaşmış bir istiklal yolu” olduğunun altını çizen Şentop, bu bakımdan önümüzdeki yıl kuruluşunun 100’üncü yıl dönümü kutlanacak olan Türkiye Büyük Millet Meclisinin Milli Mücadele’nin merkezi ve karargâhı olduğunu kaydetti. Konuşmasında Ermeni meselesine de değinen Şentop, bundan 100 yıl önce Dünya Savaşı şartlarında gerçekleşen ve dışarıdan kışkırtıldığı aşikâr olan Ermeni isyanlarının acıklı ve vahim neticeler doğurduğunu belirtti. Ermeni çetelerinin başlattığı ve Müslüman ahalinin kendini savunma refleksiyle büyüyen karşılıklı çatışmaların bir soykırım olarak görülemeyeceğini dile getiren Şentop, bu çatışmaların asıl mağdurunun ve soykırımın muhatabının yüzyıllarca ekmeğini, suyunu paylaştığı komşularının bir kısmından ihanet gören Müslüman ahali olduğunu vurguladı.
Türk Tarih Kurumu Başkanı Prof. Dr. Refik Turan ise, konuşmasında Erzurum’un Anadolu’daki Türk varlığı açısından taşıdığı öneme değindi. Erzurum’un Malazgirt’ten de önce Türkiye’nin Türkiye olmasından itibaren kıymetli bir kültür merkezi ve medeniyet kenti olduğunu söyleyen Prof. Dr. Turan, kentin bu özelliğini Osmanlı yönetimi altında kaldığı yıllar boyunca da sürdürdüğünü belirtti. Erzurum’un 19. yüzyıl içerisinde yaşanan siyasi ve askeri depremler sonunda yeniden parlayan bir “derman merkezi” olarak işlev gördüğünü ifade eden Prof. Dr. Turan, kentin bu süreçteki ilk imtihanını 93 Harbi’yle verdiğini dile getirdi. 93 Harbi’nde Osmanlı ordusunu komuta eden Ahmet Muhtar Paşa’nın Rus ordusuyla mücadelesinde Erzurum halkının desteği ile destan yazdığını belirten Prof. Dr. Turan, 1919 Temmuz’unda Gazi Mustafa Kemal Paşa’nın mücadele merkezi olarak burayı seçmesinin tesadüf olmadığını kaydetti. “Paşa, Erzurum’un sağlam zeminini iyi biliyordu. Erzurum ve çevresindeki şehirlerin yorgun ama yılmamış halkı vardı” diyen Prof. Dr. Turan, “Erzurum Kongresi’nde çok önemli kararlar alınmıştır ama en az bu kararlar kadar önemli olan şey, Türk milletinin etrafını kuşatan emperyalizm sarmalına karşı vuruş yapmış olmasıdır” dedi.
İstiklal kavramının Türkler açısından taşıdığı öneme değinen Prof. Dr. Turan, “Türk milletini, Türk milleti yapan istiklal kavramıdır. Erzurum’da bu arzu haykırıldı” şeklinde konuştu. Konuşmasında kentle bütünleşen Kazım Karabekir Paşa’yı da anan Prof. Dr. Turan, Paşa’nın komutasındaki 15. Kolordu’nun “vücutta kalan son kan” olduğunu vurgulayarak, Milli Mücadele’nin Erzurum merkezli bu kolordudan güç aldığını dile getirdi.
Sempozyumun açılış törenine TBMM Başkanı Mustafa Şentop, Kültür ve Turizm Bakan Yardımcısı A. Halûk Dursun, Erzurum Büyükşehir Belediye Başkanı Mehmet Sekmen, eski Sağlık Bakanı Recep Akdağ, ETÜ Rektörü Prof. Dr. Bülent Çakmak ve KTÜ Rektör Yardımcısı Prof. Dr. Hikmet Öksüz ve çok sayıda milletvekili ile akademisyen katıldı. Tören sonunda TTK Başkanı Prof. Dr. Refik Turan ve ETÜ Rektörü Prof. Dr. Bülent Çakmak, Meclis Başkanı Şentop’a çeşitli hediyeler takdim etti. Yurt içi ve yurt dışından 68 bilim adamının katılımıyla Erzurum Kongresi’nin toplanma süreci ve kongrede alınan kararların Milli Mücadele’ye katkısının değerlendirileceği sempozyum, 25 Temmuz’da Erzurum Kongre Binası’nda düzenlenecek olan kapanış oturumuyla sona erecek.
